ते पाच रुपये…

बालपण, प्रत्येकाचा जीवनातील अनमोल असा तो काळ असतोच. कोण त्या काळात भरघोस आनंद लुटतो, कोण मातीत खेळतो, कोण देवबप्पाजवळ जाऊन भक्ती करतो, कोण आईचा सदैव मार खात असतो त्यानंतरएखादा आमच्या सारखा येतो गप्प बसुन कट-कारस्थान रचणारा…तसे पाहता प्रत्येकाचे बालपण खुप वेगळे असते, कोणाच्याही बालपणात साम्य आढळणारच नाही आणि आढळलेच तर तो निव्वळ दैवी प्रकोप मानावा. हो, एक गोष्ट अशी जी बालपणामघ्ये प्रत्येकाच्या साम्य वाटते; शाळेत जायचे नसेल, शाळेतून लवकर घरीयायचे असेल, गृहपाठ पुर्ण झाला नसेल तर हुषार पासुन मठ्ठ मुलाचेसुध्दा एकच कारण असते “पोटात दुखतंय?” हे कारण सांगितले की मोठ्यात मोठी शिक्षा सुध्दा माफ होत असे. पण मला आज पर्यंत समजले नाही की, का कॅालेजच्या ॲानलाईन क्लासेस मध्ये सुध्दा माझे कधी कधी पोट दुखते. 

बालपणामध्ये अशा अनेक गोष्टी होत्या की त्या म्हाताऱ्यांना सुध्दा ताजे-तवाने वाटतात आणि कधी-कधी तर अंगणवाडीच्या बागेत जाऊन झोका खेळतात. महाविद्यालयातील विद्यार्थी सुध्दा त्या अंगणवाडीतील मुलांनादिले जाणारे उकडलेली कडधान्ये असे मागून खातात जसे एक लहान मुल हट्ट करते. आजही एखादे पुस्तकहातात आले की त्यातील सारांश न वाचतां पहिला चित्रे पाहतो, हा सुध्दा एक प्रकारे लहाणपणच आहे. परंतु दुर्देव असे कि कित्येक मुले अशी आहेत ज्यांना त्यांच्या हक्काचे बालपण सुध्दा अनुभवता येत नाही. अशा मुलांकडे पाहुन आजही दुःख होते. बालपणातील सर्वांत त्रास देणारे तसेच मौजमस्ती घडवणारे एकच ठिकाण असायचे ते म्हणजे शाळा. शाळेत जात असताना अनेक गोष्टींचा आम्ही हट्ट धरत होतो; पेन, पेन्सील, दप्तर, वही, पुस्तक, इत्यादी…इत्यादी त्यांची यादी करायला गेलो तर वेळ पुरणार नाही इतक्या त्या वस्तु असतात…

एक गोष्ट अशी होती त्याचा हट्ट आम्ही दररोज करत होतो पण आठवड्याला नव्हेच नव्हे तर पंधरवड्याला ती मिळत होती. ती गोष्ट म्हणजे आईने हातात दिलेले पन्नास पैस्याचे नाणे. ते एक साम्य असे होते ज्याचा मी नव्हेतर प्रत्येक जण आईजवळ शाळेत जाताना रडुन-रडुन हट्ट करत होता. कदाचित हे एक पोटदुखीचे कारण असावे; असो पण जेव्हा ते नाणे मिळते तेव्हा डॅाक्टरच्या पोट दुखीची गरज भासत नाही. त्यामध्ये परत शाळेत आल्यावर चढाओढ, माझ्याकडे पंचवीस पैसे, माझ्याकडे पन्नास पैसे, माझ्याकडे एक रुपया; ज्याच्याकडे सगळ्यात जास्त पैसे तो सर्वांत श्रीमंत मानला जात होता ते ही एक दिवसापुरताच. पहिलीत असताना सुध्दा आम्ही एक रुपया मागत होतो, आठवीत असताना सुध्दा एक रूपयाच मागत होतो. कधी एक रुपया मिळत होता, कधी दोन रुपये तर कधी पाच रुपये; परंतु जे काही मिळत होते त्यामध्ये क्षणीक आनंद असायचा तो त्या बालपणात आम्ही आनंदात होतो. दर वेळी आम्ही आई कडुनच पैसे मागत होतो, कधी तर वडिलांना मागतहोतो; फरक एवढाच की आई कडुन लहान रुपया मिळत असे व वडिलांकडून मोठा रुपया !

वडिलांकडून जेव्हाही पाच रुपये मिळत होते तेव्हा खर्च कोठे करावे हे समजत नव्हते, कारण आकडा मोठा असायचा आणि विकत घेणाऱ्या वस्तु भरपूर…काल पाच रुपये मिळाले त्यातील सुध्दा रुपये शिल्लक राहतहोते, आज शुन्य वाढुन पाचशे रुपये झाले तरी सुध्दा अनेक पैसे उरतात, आणि उद्या पन्नास हजार जरी झालेतरी सुध्दा पैशासोबत अनेक गोष्टी शिल्लक राहणार आहेत. वडिल जे काही देतात गरजा पुर्ण होऊन उरेल इतके देतात, त्यांच्याकडुन मिळणारे प्रेम असो वा पैसा. स्वत:च्या गरजा बाजुला ठेऊन आपल्या गरजा पुर्ण करणारे आहेत ते वडिल. दाढी करताताना शेव्हिंगची क्रीम संपली तर साबन वापरतात, निकाल आपला लागतो व बाप गुपचुप पणे पेढे आनुन आनंद साजरा करतो. जगातील सर्वांत श्रेष्ठ नाते हे बाप-लेकीचे असते, दोघांमध्ये खुप बोलणे होते, मौजमजा घडतात. बाप-लेकी सोबतचे ते क्षण कॅमेऱ्यात कैद करुन पुन्हा पुन्हा जीवना मध्ये रिप्ले करावेसे वाटतात. प्रत्येक मुलीला देवाने दिलेली भेट म्हणजेच ‘बाबा’. परंतु मुलांच्याबाबतीत असे नसते…

थोड्याश्या कारणांवरून एकमेकांमध्ये वाद निर्माण केले,

अतोनात प्रेम असुनही उश्यांमागेच सर्व अश्रू वाहिले,

आयुष्यभर एकमेकांसोबत काहीच शब्द  बोलले, 

बापाच्या अन् मुलाच्या नात्या मध्ये शब्द का मुके झाले ?

मी लिहिलेल्या ह्या चारोळी प्रमाने क्षुल्लक कारणावरून बापा व मुलाच्या नात्यात खुप मतभेद निर्माण होतात. तो बाप स्वत: दिवाळीला नविन कपडे न घेता मुलाला नविन कपडे घेतो, स्वत: पायी कामावर जातो परंतु मुलाला दुचाकी घेऊन कॅालेजला पाठवतो. एखाद्या दिवशी स्वत: एक चपाती कमी जेवतो पण मुलाचे पोटभरतो; पण का रे विधात्या थोड्याश्या शब्दांमुळे बापामध्ये अन् मुलामघ्ये मत भेद वाढतात ?

मध्यस्थी व्हेंटीलेटर चित्रपट पाहिला, चित्रपटाच्या शेवटी डोळ्यातून अश्रु वाहिले व ते तसेच संपुर्ण रात्र वाहत राहिले. ज्या बापाने कागदासारख्या नाजुक त्वचा असणाऱ्या लहान मुलाला काचेत ठेवतो, एक टक्का त्यामुलाची जगण्याची संभवणा असली तरी बाप त्याला काचेत ठेवतो कारण बापाचा तो मुलगा असतो; परंतु बाप व्हेंटीलेटर वरती असतो तेव्हा त्याचा तो मुलगा व्हेंटीलेटर काढण्यास सांगतो आणि जेव्हा सत्य माहिती होतेतेव्हा तो बापाला वर्ष भर सुध्दा व्हेंटीलेटर वर ठेवण्यास तयार होतो. मध्येच विराट कोहलीची मुलाखत पाहिली, लहाणपणी विराट कोहलीला त्याचे वडिल मैदानावरती स्कुटर वर सोडत होते, आज त्याच विराट कोहलीकडे मैदानावरती जाण्यासाठी सर्वांत महागडी ॲाडी कार आहे परंतु त्याचे वडिल नाहीत. पु.ल देशपांडे यांच्या बाबतीतही असेच, त्यांच्या वडिलांनी पु.ल. वरती नाटकाचे व लिहिण्याचे जोहरी सारखे पैलू पाडण्याचे कार्य केले, परंतु पु.ल नावाने ओळख नाटककार व विनोदी लेखक म्हणुन निर्माण केली आणि साहित्याच्या जगामध्ये हिऱ्यासारखे चमकले. त्याच हिऱ्याची चमक, चकाकी पाहण्यासाठी त्यांचे जोहरी अर्थातच वडिल त्या क्षणी नव्हते !

ह्या अथांग असा विश्वामध्ये अनेक उदाहरणे सापडतील, पण जीवनात बाप एकच सापडतो. काल त्याचे पाच रुपये खर्च करुन पैसे शिल्लक राहिले होते, आज पाचशे रुपये खर्च करुन शे-दोनशे शिल्लक राहतात, उद्या पाच हजार येतील व खर्च करुन हजार-दीड हजार उरतील; ज्या पध्दतीने आपल्या लहानपणापासुन गरजा वाढत गेल्या तसा खर्च सुध्दा वाढला; पण थोडा विचार केला तर बापामधले दुरावे सुध्दा वाढत गेले, नाही का ? त्या बापाला आम्ही रोज दोन शब्द जरी बोलले तरी खुप आहे, दिवाळीसाठी स्वत:ला शर्ट घेण्यापुर्वी बापाला शर्ट घेऊ, बाप बाहेर जाताना त्यानेच घेऊन दिलेल्या दुचाकीवरती त्याला जबरदस्ती सोडून येऊ, अशी अनेक कळत-कळत कामे करुन आपण आपल्या बापाचे कष्ट कमी करु शकतो. जेव्हा आपण स्वत: बाप होतो तेव्हा आपल्याला आपल्या बापाची किंमत कळते, परंतु तेव्हा वेळ निघून जाते. आज आपल्या सोबत बाप आहे तसेच वेळही आहे, जगु ना दोन क्षण बापासोबत…!

आपल्याला वरच्या उदाहरणांमध्ये यायचे आहे की बापासोबत दोन क्षण घालवून त्यांचे ऋण फेडण्याचा प्रयत्न करायचे हे त्याचे त्याने ठरवावे.

शेवटी एवढेच,

सर्व काही सोडुन शून्यातून जग निर्माण करतो,

स्वत: उपाशी राहुन परिवाराची खळगी भरतो,

नाटककारापेक्षा जास्त नाटक तो खेळतो,

कारण, बाप हा बापच असतो…

कवी - शिवम सत्यवान मद्रेवार.

(©️ सर्व हक्क संपादीत ) 

As per section 13 Copyright Act 1957  (Copyright Amendment Act 2012), the author or creator of the work is the first owner of copyright.